Roztocze Środkowe nazywane jest również Roztoczem Tomaszowskim lub Roztoczem Piaszczystym. Obejmuje ono środkową część garbu Roztocza o szerokości od 20 do 25 km i długości dochodzącej do 40 km. Tworzą je płaskowyże i garby rozcięte siecią szerokich dolin. Zbudowane jest z gezów, opok, opok marglistych i margli górnokredowych. Południową część budują wapienie detrytyczne, wapienie rafowe, piaskowce i piaski mioceńskie (trzeciorzęd). Na wychodniach miękkich margli powstały rozległe obniżenia – kotlina górnego Wieprza i dolina Kryniczanki.

Na rozwój rzeźby Roztocza Tomaszowskiego decydujący wpływ miały blokowe ruchy tektoniczne w trzeciorzędzie. Powstał wtedy skomplikowany układ uskoków tektonicznych i przesunięć całych bloków budujących dziś ten teren. Główne kierunki rzeźby są zgodne ze spękaniami skał górnokredowych. Na wierzchowinach bloków Roztocza Tomaszowskiego zachowały się fragmenty powierzchni zrównania. Ponad ich poziom wznoszą się wyraźne wzniesienia ostańców zbudowane z twardych wapieni mioceńskich. Takim ostańcem jest najwyższe wzniesienie Roztocza Tomaszowskiego – Wapielnia, osiągająca 385 m n.p.m. wysokości.

Bloki oddzielone są szerokimi i głębokimi dolinami, których dna wypełniają serie osadów czwartorzędowych. Są to piaski pochodzące z okresu najstarszych zlodowaceń. W wielu miejscach wiatry usypały z nich wydmy, które utrwaliła roślinność – głównie lasy iglaste. W obniżeniach pomiędzy wydmami utworzyły się niewielkie, szybko zarastające jeziora i torfowiska, zasilane głównie wodami opadowymi. Niektóre z nich dają początek niewielkim ciekom wodnym.